Innovatieve thermostaat vergroot je comfort bij hitte en kou (2024)

Een nieuwe thermostaat die je comfortabel houdt én helpt bij het verlagen van je energierekening? Daar wilden we meer van weten. We schuiven aan bij Lenneke Kuijer, universitair docent bij de faculteit Industrial Design, op een druilerige lentedag, terwijl het nog maar een paar weekenden geleden al zomers warm was in Eindhoven.

Op de vraag wat haar inspireerde om tot deze thermostaat te komen, lachte ze: “Daarvoor moeten we even terug in de tijd en bij het begin beginnen.”

Inspiratie door de airco

Al tijdens haar promotieonderzoek bij industrieel ontwerpen in Delft werkte Kuijer aan comfort.

Als ontwerper hebben we de mogelijkheid, sommigen zouden zeggen de plicht, om vraagtekens te zetten bij vaste overtuigingen.

Lenneke Kuijer, universitair hoofddocent Industrial Design

“Maar ik schrok echt van de breed gedeelde overtuiging onder HVAC-bedrijven. Zij hadden vaste aannames over mensen zoals ‘iedereen wil altijd een kamertemperatuur tussen de 20 en 22 graden.’ Maar daar zetten onderzoekers al heel lang vraagtekens bij. Niet alleen omdat dat alleen maar steeds meer energie zou kosten, maar ook omdat het niet per se waar is.”

“Er wonen immers al duizenden jaren mensen van de evenaar tot de polen, dus onze lichamen kunnen veel meer aan”, aldus Kuijer. “Als ontwerpers hebben we de mogelijkheid, sommigen zouden zeggen zelfs de plicht, om onze vraagtekens te zetten bij dat soort vaste overtuigingen. Anders komen we nooit tot ontwerpen die helpen om dingen anders te doen.”

Veni-subsidie voor Industrial Design

Dat inspireerde haar als jonge onderzoeker om een Veni-voorstel in te dienen bij het NWO. “Ik weet nog hoe ik dat zat te schrijven, samen met een collega-ontwerper. Een spannende periode waarbij de aanvraag zorgvuldig geformuleerd werd. We wisten dat het voor ons allebei een long shot was. NWO honoreert niet vaak industrieel ontwerp-onderzoek voor een TTW-beurs (Toegepaste en Technische Wetenschappen, red.). Maar tegen de verwachtingen in kreeg ik hem wél.”

Dat stelde haar in staat om de afgelopen drie jaar diepgaand onderzoek te doen naar het temperatuurcomfort van mensen, en naar allerlei mogelijke oplossingsrichtingen. “In de eerste fase richtte ik me op hoe er nu met zomerhitte wordt omgegaan in Nederland. En op de relatie tussen warmere zomers en Nederlandse huizen en - mensen. In de tweede fase heb ik door middel van ontwerpficties het aantal oplossingsrichtingen en -concepten verbreed”, vertelt Kuijer.

“Dat leverde heel bijzondere en soms wat buitenissige ontwerpen op, maar die inspireerden ons wel voor de laatste fase. Daarin ben ik samen met partners zoals Havensteder en Itho Daalderop echt gaan kijken hoe we een werkend product kunnen bieden om mensen op een natuurlijkere manier comfortabel te laten zijn.”

Wetenschappelijk onderbouwd design

Er zit veel wetenschappelijke onderbouwing achter het ontwerp van BRYS. “Zowel wat betreft de menselijke beleving, als naar wat er haalbaar is met deze low-tech oplossing om het huis te koelen in de zomer zit er heel veel gedegen onderzoek in het uiteindelijke ontwerp”, legt Kuijer uit.

“In de verschillende fases van het onderzoek hebben we stapsgewijs naar een gedegene ontwerp toegewerkt. Het eerste jaar hebben we de breedte opgezocht en voor een range aan opties doorgerekend wat de temperatuurwinst in huis zou zijn.”

“In de tweede fase zijn we juist via ontwerpficties gaan verkennen welke gedragsaanpassingen mogelijk zijn en welke voordelen dat zou kunnen opleveren. Daar kwamen bijzondere designconcepten uit, van een shirt met planten tot en met verkoeling uit een Chilly Popper voor feestjes.”

“Deze concepten waren niet bedoeld als oplossingen, maar leverden inzichten over de drempels en barrières die mensen bij die concepten ervaren. En welke dimensies er allemaal open liggen als je het designproces niet start met vastomlijnde overtuigingen.”

Innovatief design voor zomercomfort

“Toen we startten met het designproces voor BRYS hadden we dus al aangetoond dat met een slimme combinatie van luchten en zonwering verreweg de meeste temperatuurwinst te behalen is in de zomer. En dat daar ook de ruimte ligt voor gedragsaanpassingen van de gebruikers zelf.”

“En uiteraard hebben we bij BRYS ook rekening gehouden met gebruiksgemak. Dankzij de gebruiksinterviews en het designbureau zijn we tot een ontwerp gekomen dat past bij hoe mensen de inzichten van BRYS handig kunnen inpassen in hun dag.”

“Zo helpt BRYS ons terug te keren naar de basics en naar een meer natuurlijke manier van comfort. Zonder stekker inderdaad. Maar het biedt de HVAC-branche ook zicht op een compleet andere benadering van de markt en van producten en diensten. Het enthousiasme waarmee BRYS daar werd ontvangen was hartverwarmend.”

Vervolgstappen door onderzoekspartners

Vanaf hier nemen de onderzoekpartners van Kuijer het stokje over. Wetenschappelijk onderzoek gaat zelden verder dan een werkend prototype. TNO zet daarin de eerste stappen. Het onderzoek en de resultaten zijn heel bewust onder een Creative Commons license ondergebracht.

Dat betekent dat het ontwerp en de modellen die erachter zitten in principe door iedereen gebruikt mogen worden. Zo zijn de ontwerpen voor BRYS bij Kuijer op te vragen en volgen de rekenmodellen achter de adviezen binnenkort op haar website. Het is immers de bedoeling om de ideeën en concepten in de praktijk terug te zien.

En ook de ambities van de onderzoekspartners Kuijer liegen er niet om, vertelt Elbert Stoffer, Chief of Operations van Itho Daalderop. “Als branche hebben we hier onze eigen uitdaging veroorzaakt, namelijk de behoefte van gebruikers naar een stabiele temperatuur in zomer en winter. Terwijl hier de behoefte van de bewoner leidend zou moeten zijn. BRYS gaat zeker impact hebben op onze ontwerpen voor toekomstige thermostaten.”

Ook Tjerron Boxem van woningbouwvereniging Havensteder uit Rotterdam gaat met de inzichten aan de slag. “Uiteraard horen we van onze bewoners dat ze een airco willen als het boven de dertig graden komt. Ook al zien we helaas dat ze die vaak zelf gebruiken met de ramen open, waardoor de woning juist warmer wordt.”

“Daarom zijn we nu onze hittebeleidslijn aan het schrijven, met daarin een opdracht aan onszelf: enerzijds mensen informeren en coachen in hoe zij slim hun woning koel houden, anderzijds de woningen aanpassen en voorzien van zonwering en isolatie. Een echt tweesporenbeleid dus.”

• Al het nieuws over duurzaamheid

• Al het nieuws over duurzaamheid

• Nieuwsoverzicht

• Nieuwsoverzicht